Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ: Tiếng Hát, Tiếng Cười Vang Vọng Của Làng Quê

Nếu Nhã nhạc là tiếng nói của cung đình, thì Bài Chòi chính là hơi thở, là nhịp đập trái tim của người dân lao động miền Trung. Đây là một loại hình nghệ thuật dân gian vô cùng độc đáo, kết hợp giữa trò chơi, thơ ca, âm nhạc và diễn xướng. Năm 2017, Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ đã được UNESCO vinh danh là Di sản Văn hóa Phi vật thể Đại diện của Nhân loại.

1. Bài Chòi Là Gì?

Về cơ bản, Bài Chòi có hai hình thức chính:

• Chơi Bài Chòi: Một trò chơi tương tự lô tô, sử dụng các thẻ bài gỗ có tên các con vật, đồ vật… quen thuộc. Người chơi sẽ ngồi trong các chòi tre, lắng nghe “Anh Hiệu” (người hô chính) hát một câu thai đố vui về một con bài. Chòi nào có con bài đó sẽ gõ mõ báo hiệu và thắng cuộc.
• Diễn xướng Bài Chòi: Đây là hình thức trình diễn nghệ thuật trên sân khấu. Các nghệ sĩ (cũng gọi là Hiệu) sẽ kể những câu chuyện dài, những tích tuồng thông qua các làn điệu Bài Chòi, với nhiều vai diễn và nội dung phong phú.

2. Nét Quyến Rũ Của Bài Chòi

Sức hấp dẫn của Bài Chòi đến từ sự giản dị, gần gũi và tính tương tác cao.

• Anh Hiệu – Linh hồn của cuộc chơi: Anh Hiệu không chỉ là người hô bài, mà còn là một nghệ sĩ đa tài. Anh phải thuộc vô số câu thai, có giọng hát hay, lối diễn dí dỏm và khả năng ứng biến linh hoạt để khuấy động không khí, mang lại tiếng cười cho người chơi.
• Âm nhạc và lời ca mộc mạc: Âm nhạc Bài Chòi sử dụng các nhạc cụ dân tộc như đàn nhị, kèn, sanh, trống. Lời ca thường là thơ lục bát hoặc song thất lục bát, có nội dung gần gũi với đời sống, từ chuyện tình yêu đôi lứa, ca ngợi quê hương đến châm biếm thói hư tật xấu.
• Không gian cộng đồng: Bài Chòi thường được tổ chức ở sân đình, bãi đất trống vào các dịp lễ Tết, hội làng. Đây là không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng, nơi mọi người quây quần, giao lưu và cùng nhau tận hưởng niềm vui.

3. Bài Chòi Ở Huế

Huế là một trong những địa phương có phong trào Bài Chòi phát triển mạnh và được bảo tồn tốt. Du khách có thể dễ dàng bắt gặp các sân khấu Bài Chòi được dựng lên trong các kỳ Festival Huế hay các dịp lễ hội tại các làng quê. Đây là cơ hội tuyệt vời để hòa mình vào không khí náo nhiệt, lắng nghe những làn điệu mượt mà và cảm nhận trọn vẹn nét văn hóa dân dã, vui tươi của người dân Cố đô.

Nghệ thuật Bài Chòi không chỉ là một trò chơi giải trí, mà là một di sản chứa đựng tâm hồn, trí tuệ và sự lạc quan của người dân miền Trung. Nó là tiếng nói của cộng đồng, là sợi dây kết nối con người với nhau và với cội nguồn văn hóa. Lắng nghe một câu hô Bài Chòi là lắng nghe chính tiếng lòng mộc mạc, chân chất của đất và người nơi đây.